De platenzaak die mijn leven veranderde (14)

Yaël Vinckx (journalist NRC): 'Komt een man een platenzaak binnen. „Heeft u het nummer I just called to say I love you, voor mijn dochter?” vraagt hij. „Ja”, antwoordt de verkoper. „Mag ik hem dan hebben?” „Nee.” „Waarom niet?” „Omdat het sentimentele rotzooi is”, snauwt de verkoper. „Rot op naar het winkelcentrum!”

Het is een van de grappigste scènes uit de film High Fidelty, over de eigenaar van platenwinkel Championship Vinyl en zijn twee helpers. Acteur Jack Black schittert als brute, snobistische verkoper die zijn klanten behandelt als oud vuil. „Ken je je dochter eigenlijk wel”, roept hij de man die al op weg is naar de uitgang nog achterna.

Championship Vinyl herinnert aan Elpee in Leiden. Op een middag in 1983 liep ik er binnen om de elpee Reggatta de Blanc van The Police te kopen. Na een uur kwam ik naar buiten, met de plaat onder mijn arm en een nieuw bijbaantje in mijn zak. Voortaan werkte ik na schooltijd twee middagen bij Elpee. Daar ook, werd ik verliefd op popmuziek.

Elpee was in die dagen een donkere zaak. De ramen waren behangen met T-shirts van hardrockband Iron Maiden, de muren waren bedekt met platenhoezen. Op de kassa prijkte lang vloei om joints van te draaien. Het klantenbestand bestond voornamelijk uit mannen – ik heb nog nooit een vrouw horen vragen naar de originele Amerikaanse persing van een Frank Zappa-plaat. Er waren verzamelaars, met hun zoeklijstjes in de hand; er waren betweters die graag met hun kennis koketteerden. En er waren moeders met boodschappenbriefjes die we, net als Jack Black, naar de V&D om de hoek stuurden.

Dat was toen. Nu zit er een bonbonwinkel in het pand.Krap vijf jaar geleden sloot Elpee definitief. Meer dan vijfentwintig jaar had de zaak in het centrum van Leiden gestaan. In die jaren had de winkel zich een vaste plek in het stadsbeeld veroverd. Aan de gevel hing het karakteristieke logo; zwarte schreefloze letters tegen een knalgele achtergrond; achter de beduimelde ramen hingen T-shirts en posters. Nu zijn de muren fris wit geschilderd en de ramen gewassen.

Het was niet zo dat er nooit meer mensen kwamen. Maar ze oriënteerden zich voornamelijk. Ze luisterden muziek, noteerden de naam van de artiest en gingen met lege handen de deur uit. Intussen groeide de stapel onverkochte cd’s in de kelder.

Het ging niet altijd zo slecht. Begin jaren tachtig hadden we nog de luxe om ons toe te leggen op de ‘echte muziekliefhebber’. Maar allengs begon die opvatting te veranderen. Bij Elpee verdween de lange vloei al halverwege de jaren tachtig van de kassa – dat heette plotsklaps een ‘verkeerde uitstraling’. Ook stuurden we de moeders met hun briefjes niet langer naar de V&D om de hoek. En in de laatste jaren werden zelfs artiesten als Frans Bauer verkocht – al was dat in eerste instantie met een soort schroom, van onder de toonbank.

Er volgden meer veranderingen. Eind jaren tachtig verscheen de cd op de markt. Maar stapten de meeste alternatieve platenhandelaren nog zonder veel problemen van de elpee op de cd over, de gang van de cd naar het internet bleek voor velen een stap te ver. Zoals Elpee-eigenaar Nanne Wagenaars zei: „Ik houd van het contact met de klant. Niet van het contact met een computer.”

De muziekwinkel van de toekomst werd ‘een muziekbeleving’ – met dvd’s, films, koptelefoons, koffie en tickets. Maar bij Elpee hadden ze er geen zin meer in. Ze hebben het nog wel geprobeerd, met prepaid telefoonkaarten bijvoorbeeld. Die brachten de jeugd terug in de muziekwinkel. Maar toen kregen die kinderen een abonnement en waren ze de inkomsten weer kwijt. En dus glimmen nu, achter het raam waar ooit de aankondigingen van nieuwe albums hingen, grote stapels pralines.'

Zaterdag is het Record Store Day, zo'n 200 optredens in 80 Nederlandse platenzaken (mijn 2 X 3 tips voor die dag vind je hier). The record shops that shaped our lives, een fraai artikel in The Guardian, bracht Guuz op het idee van een Nederlandse variant, deze hele week te lezen op EHPO. De complete serie, met een aantal prachtige persoonlijke verhalen, is aan te klikken met tag Record Store Day.