31 oktober 2008

De lijstjes zijn vroeg dit jaar

Sommige lezers vonden Sinterklaas wel erg vroeg vallen hier, maar Norbert maakt het nog bonter: hij begint in oktober al over eindejaarslijstjes. Wie doet er een duit in het zakje? Ik probeer eerdaags ook mijn Top 10 in te leveren, maar kan moeilijk kiezen: Fleet Foxes, Elbow, die re-issue van Rodriguez (of toch Dennis Wilson?), Vampire Weekend, The Last Shadow Puppets, Raphael Saadiq, Gotye, Solo, TV On The Radio, Glasvegas, MGMT, Girl Talk, a balladeer, GEM... Pfff.

MTV gaat overigens back-to-basics: een site vol Gouwe Ouwen (uiteraard direct Rickrolled!). Zou Marco Borsato ook 'ns moeten doen, zich concentreren op z'n core business.

Nu lekker het weekend in, want gisteren Tivoli's popquiz met een kleine marge gewonnen! Felicitaties welkom in de reacties. Prijs: kaartje voor Late of the Pier + de Muziek Scheurkalender 2009. Mooi voor op de WC. Volgende maand weer, kijk hier voor datum. Tot dan?

30 oktober 2008

Lieve Sinterklaas en Zwarte Piet (slot)

Nog een paar, Bisschop van Mira. Past U op Uw rug als U de volle zak straks optilt?
Anderson is hoofdredacteur van Wired Magazine en schreef in 2004 voor het eerst over The Long Tail. In bovenstaand boek werkt hij dat oorspronkelijke artikel verder uit. Opnieuw een zeer invloedrijk en belangrijk concept dat direct betrekking heeft op de praktijk op internet en de manier waarop in de toekomst (en die is nu!) gemarket, verkocht en gepromoot wordt. Dat gaat dus over jouw muziek! De Nederlandse wiki van The Long Tail is al zeer verhelderend: it's nice to be important, but it's more important to be nicheWilbert). Ik kijk ook uit naar Andersons boek FREE dat volgend jaar verschijnt.
Omdat je als neuroot een boek met alle details van de 81 opgenomen songs van je favoriete band niet kunt laten liggen. Vul op de plek van The Smiths je eigen favoriete artiest in en vind het boek waarin staat welke kleur sokken de gitarist droeg bij het inspelen van de debuutsingle. Inspiratie en geïnspireerd worden, daar draait het om!

Daar sluiten de boekjes van Paul Arden (RIP) mooi op aan. Passen perfect in je eigen of andermans schoen (zelfs maatje 41). Op het traject Amsterdam - Utrecht heb je de eerste uit, de tweede bewaar je voor de terugreis. Arden schrijft nauwelijks over muziek, maar na het het lezen van zijn boekjes ben je een ander mens. Geldt trouwens ook voor dit boek. Beste €6 die je ooit uitgaf, al staat er geen letter over muziek in.
Omdat je dit blog leest, woon, werk, studeer of musiceer je in Nederland. In dit magazine komt eigenlijk iedereen voorbij die in de Nederlandse muziekindustrie een grote of kleine rol speelt. Het is daarmee de nationale muziek-Who's Who? De meeste mensen vertellen iets over zichzelf, hun visie en hun werk; leuk om te lezen en je weet beter wie je waarvoor moet hebben. Rock 'n' Roll Highschool heeft onlangs een tweede deel uitgebracht, maar da's stukken minder interessant.

Nog aan te schaffen (of als Sinterklaas meeleest):
Dank U, Sinterklaasje!

29 oktober 2008

Wilde ideeën & nieuwe muziek (3)

  • Interessant artikel op Wired waarin veelbelovende stappen worden gezet om muziek mobiel te maken.
  • Tof initiatief: 2 Nederlandse bands die elkaars songs opnemen en gratis weggeven als download. De toon en DIY-vormgeving van de site doen vermoeden dat de jongens VanKatoen hier zelf achter zitten.
  • Heb je even? Want New Music Strategies blijft razend interessante informatie posten. Ditmaal een zeer uitgebreide correspondentie over gratis downloaden. Daar is op dit blog genoeg over te vinden, maar zelden zijn de feiten, voor- en nadelen beter samengevat. Andrew Dubber sluit bovendien af met een lange lijst vragen, antwoorden, links & tips om je vingers bij af te likken! [update: doe deze er ook nog even bij.]
  • Als je daarmee klaar bent, is dit des te pijnlijker. Opnieuw met een ongewilde bijrol voor Glasvegas (lees: SONY). Ik heb ook bericht van Blogger ontvangen en Headlines-ontvangers hebben gemerkt dat 1 post van vorige week verdwenen is. Iedereen kan zo'n DMCA-formuliertje invullen en je blog neerhalen. Jongens, lees een goed boek en verdoe je tijd niet met het jagen op spoken! Besteed in plaats daarvan alle aandacht, iedere minuut en iedere dollar aan de ontwikkeling van wat iedere muziekliefhebber, fan en band wil: een legale OINK. Of moet het eerst nóg slechter gaan?

  • Utrechts rock 'n' roll-trots GEM brengen het beste nummer van hun beste album eindelijk op single uit. Haal hier gratis ringtones (toffe URL!), bestel de single op rood vinyl (cool én met extra track!) en check de links naar hun site, blog (heel slim gehost op 3VOOR12), alle relevante platforms en communities. Stem ook even bij Michiel.
  • Nog meer Utrecht (wat een mooie stad is het toch!): Nobody Beats The Drum zet een DIY-Robocop in het Wilhelminapark, tot de vonken er vanaf vliegen:


  • [update: Kanye heeft de clip ook ontdekt!]
  • Wist je dat je via Stichting NORMA met weinig moeite je muziek op iTunes krijgt? Heb je verder niemand voor nodig! Je houdt alle rechten zelf en bent slechts 15% handelingsfee kwijt. Dat komt neer op zo'n €0,10 per download. Koopje! Mail meneer Smit.

Lieve Sinterklaas en Zwarte Piet (2)

Ik was nog niet klaar met mijn verlanglijst, Goedheiligman:
Net iets meer dan in Anthology en de ultieme Beatles biografie (ook een aanrader!) besteedt McCartney in zijn autobiografie aandacht aan het creatieve proces. Zo is er een compleet hoofdstuk gewijd aan het schrijven en opnemen van Rubber Soul en Revolver. Zeer inspirerend om beter te begrijpen wat muzikanten drijft, maar ook met een aantal concrete tips van de helft van het belangrijkste componisten-duo in de popmuziek. De beste wat mij betreft: maak een goed idee voor een song altijd dezelfde dag af.
Wat ik zeg. Passman behandelt alle belangrijke technische, zakelijke en contractuele kwesties in de muziekindustrie. Hij doet dat vanuit Amerikaans perspectief, dat soms iets verschilt van de Europese situatie, bijvoorbeeld als het gaat over auteursrechten. Zeer helder en leesbaar geschreven (Repeat after me: OPTIONS ARE NEVER GOOD) en het meest complete naslagwerk dat ik ken.
Wie op dit ogenblik werkzaam is in de muziekindustrie of verder wil komen met zijn band, muziek of producties, moet deze boeken gelezen hebben. Zo simpel is het. 'Music like water' vat het belangrijkste thema van 'The Future of Music' samen. De ideeën daarachter en gevolgen daarvan zijn dagelijks merkbaar in de muziekindustrie en extreem relevant voor iedere muzikant en producent. Lezen. Het eerste boek legt de theorie uit, het tweede is een soort verdieping/invulling in de vorm van essays en columns van Leonhard over hetzelfde onderwerp. Hier te bestellen én gratis te downloaden als .pdf (228 pagina's). Waarmee Leonhard in praktijk brengt wat hij preekt. Maar begin met The Future of Music.

'Music 2.0' is op minder dan A5-formaat dus past prima in m'n schoen. Morgen het slot van m'n verlanglijstje, lieve Sint.

28 oktober 2008

What if roadies ran the world?


Via Bob, misschien wel het blog dat ik het meest intensief volg.

Lieve Sinterklaas en Zwarte Piet (1)

Als U straks weer naar Spanje rijdt, staat Uw collega de Kerstman bijna voor de deur. In Nederland geven we het hele land dan 2 weken vrij. De jongens van mijn band eten zich die weken rond bij papa & mama thuis, terwijl ik me rot verveel. Een mooi moment om me te verdiepen in wat vakliteratuur, lijkt me. Ik zou namelijk graag verder komen met mijn muziek en hoor steeds vaker dat het in deze turbulente tijden heel verstandig is om je dan in te lezen. Zoals ze vroeger zeiden: een slimme meid is op haar toekomst voorbereid! Dus lieve Sint & Piet, bij deze mijn verlanglijst voor pakjesavond. Rij met Pieterbaas langs de boekhandel en bezorg mij alstublieft een leerzame Kerst:
Klassiek boek over de opkomst van de internationale muziekindustrie, van midden vorige eeuw tot begin jaren '90. Barstensvol smakelijke anekdotes, legendarische voorvallen en een cliffhanger aan het eind van ieder hoofdstuk. Net GTST. Internet bestond niet, maar desondanks komt uit geen ander boek beter naar voren wat de onderliggende processen in de muziekindustrie zijn. Mechanismen die ook nog gelden in de 21ste eeuw. Absolute must-read. Ter illustratie: na 'Hallo!' en 'Iek ben Kenny Gates' was de 3e (!) zin bij kennismaking met de baas van mijn eerste serieuze baan in de muziekindustrie: 'Heb je Hit Men gelezen?' Heb je nog meer aansporing nodig?
IJzersterk essay over de verstrengeling van muziek en commercie. Zeer boeiend en goed geschreven. Zet de onbetwiste (?) geloofwaardigheid van Dylan, Young en Springsteen in een ander daglicht. Al is die bij Neil Young inmiddels verdwenen en doet Dylan ook z'n best. Een hoofdrol in dit boek is weggelegd voor David Geffen, wat inspireerde tot het lezen van:
David Geffen is spin in het web van de Amerikaanse film- en muziekindustrie, oprichter van Asylum en Geffen en speelde daarmee een sleutelrol in de doorbraak van o.a. Jackson Browne, Joni Mitchell, CSN&Y, The Eagles en Guns 'n' Roses. Samen met Steven Spielberg en Jeffrey Katzenberg richtte hij bovendien Dreamworks SKG op (weet je gelijk waar die 3 letters voor staan). God, wat een hufter is die man, maar wat kún je veel van hem leren! Halverwege het schrijven van Kings boek weigerde Geffen zijn verdere medewerking. Da's een aanbeveling.

Als je na 'The Operator' nog geen genoeg hebt van Geffen lees je in dit boek hoe hij eind jaren '60/begin jaren '70 een sleutelrol vervulde in de Californische muziek-scene en singer/songwriters achtereenvolgens via zijn netwerk, enthousiasme en later met veel geld en coke aan uitverkochte stadions, privé-jets en 1 van de bestverkochte albums aller tijden hielp. Met veel aandacht voor eerdergenoemde artiesten. Smullen!

Lieve Sint & Piet, m'n verlanglijstje is nog lang niet af. Morgen ook wat dunnere boekjes, die beter in mijn schoen passen.

27 oktober 2008

Perfect Oasis

Samen met Wilbert stelde ik deze samen uit al het goeie van vóór Dig Out Your Soul. Ouderwets goede plaat is dat trouwens, maar niet zo goed als die nieuwe Raphael Saadiq - tjongejongejongenou!

En ja Matthijs, er missen essentiële tracks, maar wij hebben een soort 'regel' dat instap-compilaties niet boven de 17-18 tracks uit komen. Al smokkelen we dit keer met een bonus download van 5 live tracks, opgenomen in onze eigen Wisseloord Studio. Enjoy (nieuwe link)!

Doelgroep + BUMA = kassa!

Morgenavond support a balladeer Keane in Ahoy'. Da's 100% doelgroep en dus ook een beetje kassa volgens Marinus. Gefeliciteerd!

Afgelopen weekend rondde de band een krankzinnig mooie animatie-clip voor nieuwe single 'Superman Can't Move His Legs' af (alleen die titel al!). Bewonder vast de stills:


Nog 1 op de openingspagina van hun site (met onderaan links naar alle relevante platforms & communities: goedzo!). Een enthousiaste fan kon niet wachten en had zelf al wat in elkaar geknutseld:


[update: Heel fraai, actueel filmpje over de Amerikaanse verkiezingen waar albumtrack 'America, America' onder is gezet:]

Kyteman, Tivoli De Helling, 26 oktober 2008

Legendarisch. Eén van de Hoogtepunten van de avond:


Kyteman from Soes on Vimeo.

Meer muziek op MySpace, Last.fm, Hyves en beeld op YouTube. Saul van NRC zegt: "De lat voor live-hiphop wordt in één uur een meter hoger gelegd door een jongen uit Utrecht die nog moet debuteren." Amen!

26 oktober 2008

Zuchtmeisjes

Daar is al veel over gezegd, ga nou maar gewoon luisteren. Samensteller Guuz schrijft er al jaren over op zijn blog, op MySpace vast een voorproefje van 4 tracks. Op 13 november a.s. treden 3 artiesten op in The Sugar Factory, de uitvinder van de term presenteert en Guuz draait plaatjes. Een dag later kunt u in de herkansing in Leiden.

24 oktober 2008

Ook de beste gitarist aller tijden was ooit een kleine jongen in een snoepwinkel



De BBC heeft weer zo'n prachtige serie die je nergens anders ziet: gitaristen over hun instrument. Vanavond een nieuwe aflevering. De beste van het stel klapt ook uit de school over de relatie en het verschil tussen zangers en gitaristen. Dank je, Michiel.

Tegelijkertijd verschijnen berichten waar ik héél onrustig van word. Het zal toch niet...? [update: Gelukkig, toch onzin.]

[update 2: Meer Smiths, zij herinnerden mij eraan:

Direct besteld, al was het maar vanwege die schitterende hoes.]

Het Heilige Vuur

Net als met ongeloofwaardigheid rekent internet af met het ontbreken van Het Heilige Vuur. Dus Van Dik Hout: pak je spullen. Niemand is geïnteresseerd in een plichtmatig rondje om de kerk, standaard eindigend met een oliebol in Paradiso. Verzin wat nieuws, doe wat anders, maar in godsnaam: boei me met muziek en optredens die me het gevoel geven dat het nog ergens om gaat! Want dat 'Stil In Mij' de eerste én laatste keer was dat er voor jullie iets op het spel stond is, getuige de titel van deze video, niet alleen mij opgevallen.

Urgentie is, naast geloofwaardigheid (zie hier en hier), de sleutel tot succes op internet. In het enorme aanbod val je slechts op als je overtuigt, klinkt alsof je niks anders kunt én wilt dan muziek maken. Het spat van die demo van afgelopen dinsdag: dit is geen vrijblijvende hobby, dit moest eruit. En het is de gemene deler van artiesten die de afgelopen jaren boven het maaiveld uitstaken op internet (zij, zij - incl. nieuwe song - en zij bijvoorbeeld): vrijblijvendheid de deur uit, de vlam erin!

Voor sommige bands is urgentie zelfs het belangrijkste kenmerk van hun beste werk. Op de keper beschouwd bevatten het debuutalbum van The Strokes en Never Mind The Bolllocks minder dan een handvol ijzersterke liedjes. Maar de dadendrang en urgentie druipten bij verschijnen uit iedere groef! Doe mij zo'n klap in het gezicht van Glasvegas of Vampire Weekend in plaats van het slappe handje van Martin Buitenhuis.

Helaas weten weinigen de opwinding van een debuutplaat vast te houden of hun jeugdige hoogmoed verderop in hun carrière te vervangen door iets anders waardevols. Te vaak is de conclusie dat je nieuwe CD weer geen Illmatic, Leftism of Let Love Rule is. Maar er zijn uitzonderingen op die regel: Springsteen doet nog iedere avond alsof het zijn eerste is en ook Nick Cave bewaarde zijn beste werk voor later. Kings of Leon laten de waakvlam branden met Sex On Fire. En dat Het Heilige vuur niet uitsluitend brandt op debuutalbums wordt dit jaar bewezen door Elbow: 18 jaar bij elkaar, eerste album pas na 10 jaar uitgebracht en je 4e en beste wordt terecht bekroond met de Mercury Prize.

Bedenk daarom iedere avond voor het slapen gaan waarom je muziek maakt. Schiet na een minuut of 3 door je hoofd dat de vuilniszakken nog buiten gezet moeten worden of de vakantiefoto's ingeplakt (I'm talking to you, Martin Buitenhuis!), zoek dan een fatsoenlijke baan.

Oja: weer een goed stuk op New Music Strategies: waarom je al je demo's en repetitie-opnamen moet digitaliseren. Niet over een paar jaar, maar NU. Klik vooral op de 3 links onder het kopje 'The Long Tail/1000 Fans'. Super boeiend, voor iedere muzikant.

23 oktober 2008

Wilde ideeën & nieuwe muziek (the Utrecht edition)

  • SOLO pakt uit: op z'n eigen site en MySpace is de prachtige nieuwe single 'Love Always Hopes' al te horen. En voordat een andere slimmerik het deed heeft Michiel solo.bandcamp.mu geclaimd. Daar staat werkelijk een schatkamer aan prachtige muziek! De pagina opent met 5 tracks van het komende album (kun je zelf horen dat 'Before We Part' SOLO's beste is) en eerder werk is ook in z'n geheel te beluisteren. SOLO heeft duidelijk begrepen hoe het werkt op internet: het niet meer verkrijgbare album van zijn alter ego J Perkin staat erbij (7 tracks gratis te downloaden), evenals een EP met 2 extra tracks en een akoestische live-CD die bij optredens werd verkocht. Alles is te beluisteren, op je blog of op je site te zetten en bij alle songs staat het artwork en de volledige songtekst (sterk!). Van de eerste 2 SOLO-albums Songs 'n' Sounds en Solopeople kun je ieder 3 tracks gratis downloaden, waaronder de prachtige singles van beide albums. Overtuigd? Dan klik je vanaf Bandcamp in 1 keer naar de Excelsior-shop.
    Het mooiste vind ik dat Michiel bij alle albums en veel songs een kort persoonlijk verhaaltje schreef over het schrijven, opnemen of het onderwerp. Dát wil ik lezen als fan! Zo weet ik nu dat SOLO hun beste shows altijd speelt in het Groningse Vera. Daarvan geven ze ook nog 'ns 8 opnamen gratis weg. Dit is héél goed gedaan, he-le-maal af! En dat het werkt zie je o.a. op z'n nieuwe Hyve: zes 8 pagina's enthousiaste 'Krabbels' van (potentiële) fans in slechts 3 dagen minder dan een week.








  • One moment by Solo





  • Voor je e-mail adres krijg je van Stuck In A Day de Findel-remix van Only Seven Left's 'Intentions Left Your Vacant Smile' (hier). Die Bart kan wel wat en remixte eerder o.a. The Girls, Jeremy's, Hit Me TV en Anderson. Only Seven Left staat zaterdag in de A'damse Bijenkorf weet je nog?  
  • Junior Gouden Kalf-winnaars 2008 hebben in onze prachtige stad een clip voor Niclas' 'Wall Street Shuffle' gemaakt.

  • Ook uit onze mooie stad: Steen. Niet ieders kopje thee. Hij brengt 'Muziek Voor Je Moeder' helemaal naar Antwerpen, maar als je daar eenmaal bent, hoef je niet te betalen (klik maar op feestjes).

22 oktober 2008

Zó krankzinnig goed wordt het komende zondag:


De generale repetitie in Tivoli De Helling gisterenavond was levensgevaarlijk. Na IT Circus was ik blij dat de muren nog overeind stonden. Unorthadox en 12 (!) bandleden braken de tent af. Haast je naar de kassa (zie rechterkolom op dit blog), want volgens de laatste berichten zijn er nog zo'n 30 kaarten over. Te laat: UITVERKOCHT!

21 oktober 2008

What you see is what you get

Ze zijn her en der al te vinden op Het Wereldwijde Web, maar te grappig om te laten liggen:



en deze:

Top 5 Alex Turner-momenten

  1. 150 maffe Engelsen die, nog voordat het debuutalbum uit is, alle teksten én iedere riff meebrullen in de bovenzaal van Paradiso. Daarachter 20 Nederlandse journalisten en ik die verbijsterd toekijken.
  2. Gisteren, zelfde adres, verdieping lager. Twaalf strijkers, 3 toeters, een paukenist en complete band. Prachtig. Maar de hemel ging pas echt open toen Alex en z'n maatje Miles samen zongen. Pure solid gold.

  3. Hoe, als opwarmertje voor Pinkpop, een afgeladen Tivoli in 2 songs wordt platgewalst als 'If You Found This It's Probably Too Late' overloopt in 'Brianstorm'. Lopend naar huis.
  4. Favourite Worst Nightmare.
  5. Als vanuit de kinderstoeltjes op de achterbank Kick me out! Kick me out! wordt gescandeerd.
Alex Turner, Genie. Bewijs: een nooit officieel uitgebrachte demo waar The Sheer een moord voor zou doen.

[update: zie zelf hoe ont-zet-tend goed het was:]

20 oktober 2008

Managers

Daar moeten we het eerdaags ook 'ns over hebben:

Via Jorg.

Wilde ideeën & nieuwe muziek

  • Check Radar: match-making site annex community waar bands & artiesten in contact kunnen komen met getalenteerde clipmakers. Met soms spectaculaire resultaten voor verrassende budgetten.
  • Waiting For Lenny heeft 100 ex. van hun demo laten persen. De CD is bedrukt als hamlap en de band legt hun demo op dit moment in koelkasten van radiozenders en TV-programma's. Toffe guerilla-marketing! De 3FM-koelkast al gecheckt, Roosmarijn? En dat uitstekende ideeën niet per se origineel hoeven te zijn bewijst dit item in mijn CD-kast:

  • The Feromones zijn genezen van hun avonturen met een Belgische platenmaatschappij en brengen begin 2009 zelf hun debuutalbum uit. De nieuwe track 'Away' is nu te beluisteren op hun MySpace. Tot de release van het album kun je iedere maand 1 track gratis downloaden.
  • Troubadour Niclas speelt al vroeg voor Sinterklaas en deelt uit. Hij liet zich inspireren door de actualiteit en vertelt er ook wat over.
  • Uit de oude doos een succesvol promo-idee dat ik voor Soulwax' 'Much Against Everyone's Advice' bedacht [click to enlarge]:

    Deze Panini-achtige stickers werden verspreid via popspeciaalzaken (daar had je er toen nog genoeg van), voornamelijk ter promotie van de 17 (!) Nederlandse clubshows (dat deden bands toen nog). Het idee: wie de band live zag, was overtuigd. En aldus geschiedde: langzaam maar zeker verkocht iedere volgende club meer tickets. Het optreden in De Melkweg werd zelfs van de kleine naar de grote zaal verplaatst en verkocht uit. De tour creëerde de terechte buzz rond artiest en album.

19 oktober 2008

Albumpresentatie Woost (+ Most Unpleasant Men)

Twee fraaie vliegen in 1 klap: Woost en Most Unpleasant Men in 013:

17 oktober 2008

Wat doet een publisher? (aanvulling)

Ik bedacht me dat ik in de serie posts over publishing, naast de hoogte van je voorschot, 1 ding ben vergeten waar veel lezers nieuwsgierig naar zullen zijn: wat levert het nu op als ik mijn single op de radio hoor? Die vraag heb ik aan 2 ervaringsdeskundigen voorgelegd:Marinus de Goederen (a balladeer, optredens en airplay op o.a. 3FM, TMF/MTV met Swim with Sam, Fortune Teller en op 3FM, Q Music, TMF/MTV met Mary Had A Secret van nieuw album Where Are You, Bambi Woods?): "Volgens mij kun je stellen dat 1x draaien op een publieke (nationale) radiozender je als songschrijver al snel €15 à 30 oplevert. Ik weet niet of het uitmaakt of je in De Arbeidsvitaminen wordt gedraaid of ’s nachts door Roosmarijn [dat scheelt inderdaad, red.]. BUMA rekent per seconde trouwens, dus een nummer half gedraaid wordt ook maar half uitbetaald en een nummer van 4:30 min. krijgt meer dan een liedje van 2:00 min. Dat vindt Blur met Song 2 dan weer jammer. Een nummer van een bevriende band waaraan ik heb meegeschreven staat voorlopig nog 100% op mijn naam omdat zij niet bij BUMA zijn ingeschreven. Acht keer gedraaid op 3FM: €168. Overigens: een voorprogramma van een grote band in Ahoy’ levert ook zo anderhalf honderd euro op."Michiel Flamman (SOLO, veel optredens en airplay op o.a. Radio 2 en 3FM met Mind en Come Back To Me. Die laatste werd zelfs Paradeplaat, de meestgedraaide single op Radio 2 die week. Het prachtige nieuwe album Before We Part komt 14 november a.s. uit): "Wat Marinus zegt klopt min of meer, maar het lastige is dat veel onduidelijk is. Over een grotere hit wordt ook een groter deel afgerekend. BUMA redeneert: een grotere hit wordt vaker gedraaid in een kroeg e.d. en krijgt daarom een groter deel uitbetaald. De Borsato's van deze wereld krijgen daardoor altijd meer, maar da's ook wel wat terecht."

Dank Marinus & Michiel (die van SENA geld kreeg voor Marinus' Swim with Sam: hij is te horen in de koortjes van het refrein). Als je na deze serie nog steeds niks van auteursrecht, naburig recht, Buma, Stemra, Sena, publishing en muziekuitgeverijen begrijpt, lees dan een uitstekende (en gezond kritische) samenvatting in eenvoudige Jip & Janneke-taal in deze blogpost. Bookmarken om altijd terug te kunnen vinden!

16 oktober 2008

Muziek een wegzap-moment? Ga toch weg!

Een einde aan de coupletje-refreintje terreur van Idols en De Wereld Draait Door. Dat werd tijd. Dank je, Menno:

Van Entertainment Business. Vooral wat NRC aan het einde van dit stuk concludeert is zó waar: boei ons!

Menno 'doet' Sabrina trouwens helemaal zelf (met hulp van Gerry). Zo zie je maar!

Wat doet een publisher? (slot)

Onderstaand het voorlopig laatste deel in deze serie. Laat in de reacties weten of een lange, inhoudelijke serie als deze nuttig is. Of liever meer pLaatjes dan pRaatjes? Laat je horen!

Geen enkele publisher kan garanderen dat hij met jouw handtekening je inkomstenstroom met 33% vergroot. Lourens van People You Know zou daarom graag zien dat publishingcontracten anders worden opgesteld:

Publishers proberen je muziek te koppelen aan een merk/reclame enz. Daarvoor staan vergoedingen waar zij een percentage van krijgen. Ik snap niet waarom dat altijd gekoppeld moet zijn aan mijn publishing: delen in het auteursrecht. Ze verdienen dan vooral aan allerlei zaken waar ze niets voor hoeven te doen: CD-persing, gedraaid worden op de radio etc. Als ik een plugger inhuur weet ik in grote lijnen waar ik aan toe ben, afgezien van zijn bonussen (maar daar is pas sprake van bij succes). Bij een publisher moet je je binden zonder dat je een idee hebt wat ze ervoor doen. Als muzikant zou ik graag naar een nieuw soort publishing-deal gaan, met kortlopende contracten, misschien zelfs met een afgesproken bedrag, net als bij een plugger.

Lucas van Slegtenhorst van Chrysalis Music Publishing antwoordt:

Een
actieve publisher begeleidt een componist en zijn composities en zorgt er inderdaad voor dat zijn of haar songs op compilaties komen en in zoveel mogelijk TV-programma's, films, reclames en computergames [dit worden synchronisaties of 'synchs' genoemd, red.]. Daarnaast probeert een publisher via zijn netwerk om de componist (die in sommige gevallen ook de artiest is) verder te helpen. Een plek op Noorderslag of een deal met een Duits label komt zo mede door het netwerk van de publisher tot stand. Dat we delen in de auteursrechten is wettelijk toegestaan. In Nederland maximaal 1/3, minder wanneer we een kickback doorbetalen aan de componist. Vergeet niet dat we vaak aan de wieg staan van het succes van een componist-artiest. Zonder Chrysalis' hulp was het zeer succesvolle debuutalbum van MOKE er waarschijnlijk nooit gekomen.

Het is altijd zaak om goed in te schatten welke publisher bij jou past en welke een goede naam heeft. Zijn er aanwijsbare successen door de publisher behaald? Welke
synchs heeft de publisher gescoord voor lokale songwriters in Amerika? Vervolgens bepaal je zelf of je het waard vindt om een stuk van je auteursrecht weg te geven. Als je denkt dat je zonder hulp van een publisher jaarlijks €1000 van BUMA/STEMRA krijgt en mét zijn hulp €20.000 dan is het zeker de moeite waard!

Een publisher moet je toetsen op wat hij al gedaan heeft. Vervolgens moet je hem/haar vertrouwen en zijn werk laten doen. Als je songs goed zijn, zal er vroeg of laat iets mee gebeuren nadat hij ermee aan de slag gaat. Het vergelijken van publishers verschilt nauwelijks van het vergelijken van radiopluggers: van beiden weet je dat ze met je liedje aan de slag gaan, maar een garantie dat je op de 3FM-lijst of in Grey's Anatomy komt heb je nooit.

De business van music publishing is het creëren van een catalogus songs die steeds groter wordt en meer waarde vertegenwoordigt. Als een publisher een contract voor een kortere termijn aangaat is hier geen sprake van. Zakelijk gezien is dat voor een publisher dus niet interessant. Er zijn overigens bedrijven die op basis van jouw wensen werken. Dat zijn alleen geen echte publishers en van een goed internationaal netwerk en slagkracht is vaak geen sprake.
 
Conclusie: Kijk wat een publisher met vergelijkbare componisten heeft gedaan en bedenk dan of dat ook bij jou zou kunnen lukken. Dan kan het interessant zijn om je bij die publisher aan te sluiten. En vergeet vooral niet hele goede liedjes te schrijven!

Dank voor je vraag Lourens en dank voor het uitgebreide antwoord, Lucas!

Tot slot: dat zelfs een complexe (schimmige?) dienst als publishing tegenwoordig internet op kan, bewijst dit nieuwe initiatief. Silence Is Sexy probeert het uit en ik ben benieuwd of deze gratis online service uiteindelijk ook een Nokia-commercial kan opleveren. Horen we van je, Pim?

[update: in de reacties laat Jim weten al $40 te hebben verdiend!]

15 oktober 2008

Met je iPod op je schouder door de stad

Exclusief bij Rough Trade schijnt (want vooralsnog kan ik 'em niet vinden op hun site).

Wat doet een publisher? (6)

De geldstromen die voortvloeien uit je rechten zijn nu min of meer duidelijk: BUMA, SENA en STEMRA innen en betalen deze uit en houden een % in voor hun kantoor, directeur, telefoniste en kantine (vrijdag: Visdag). Maar wat doet een publisher daartussen?

Een publisher stelt zich eigenlijk op tussen BUMA/STEMRA en SENA bij het uitbetalen van de vergoedingen aan jou. Het is feitelijk niets anders dan een dienstverlener die aanbiedt de vergoedingen waar jij recht op hebt bij BUMA/STEMRA en SENA 'op te halen'. Voor die dienstverlening houden ze standaard 1/3 van je totale vergoeding in (het publishers-aandeel), 2/3 betalen ze aan jou door (het auteursaandeel). Buiten Nederland is die verhouding zelfs 50/50. Wanneer je een gewilde of succesvolle componist of tekstschrijver bent, kun je onderhandelen over het deel dat je publisher inhoudt. Van zijn 1/3-deel betaalt je publisher je dan nog een extra percentage door: de kickback. Het ligt aan je naam, faam, hits en de onderhandelingskwaliteiten van je manager hoe groot die kickback is.

De grote vraag is natuurlijk: waarom zou ik iemand (in het slechtste geval) 1/3 van het geld geven dat ik met een simpele actie ook zelf bij BUMA/STEMRA en SENA kan ophalen? Twee belangrijke redenen:
  1. Je songs worden niet alleen in Nederland gedraaid en gebruikt. Een publisher heeft kantoren in het buitenland of is een samenwerking aangegaan met een buitenlandse publisher die bij de lokale BUMA/STEMRA en SENA jouw vergoedingen ophaalt en doorsluist naar Nederland. Het is vrijwel onmogelijk en in elk geval (te)veel werk om dit zelf goed en snel te doen en zo krijg je uit het buitenland toch waar je recht op hebt. Uiteraard doet een publisher dat niet gratis: ook de huur van het buitenlandse kantoor moet betaald worden. Tussen je Nederlandse publisher en zijn buitenlandse collega zit standaard een strijkstok. Ook nu geldt dat tot op zekere hoogte onderhandelbaar is hoe dik die internationale strijkstok precies is.
  2. Je publisher maakt de taart groter. Hij zet zich actief in om je inkomsten als auteur te vergroten: hij biedt jouw songs aan voor gebruik in films, games en reclames, vraagt je nieuwe dingen te schrijven voor datzelfde doel of te schrijven voor andere artiesten. Op die manier is Guus beter geworden van Antonie. Als dienstverlener bewijst je publisher zijn meerwaarde door additionele inkomsten voor je binnen te halen die je zonder hem of haar niet had gehad. Sterker nog: die additionele inkomsten moeten je totale inkomsten met meer dan 1/3 vergroten om een publishingdeal zinvol te maken! Actieve en succesvolle publishers hebben daarom directe lijnen naar reclamebureaus, filmmaatschappijen, de publishers van andere schrijvers & artiesten, game- en TV-producenten. Zo heeft Chrysalis Alamo Race Tracks 'Black Cat John Brown' in 'Grey's Anatomy' gekregen (en naar verluid $25.000 voor de band opgehaald!).
Naast deze 2 zakelijke argumenten is er nog een derde die minder makkelijk in geld is uit te drukken: je publisher kan je, net als een A&R-manager, helpen bij het ontwikkelen van je eigen muziek. Daarin een coachende rol spelen. Door feedback op je songs, maar ook door je met anderen te laten schrijven of te investeren in een inspirerende 'writing trip'. Dat is natuurlijk ook iets waard.

Morgen sluit ik deze serie af met een voorbeeld lezersvraag + het antwoord van een publisher en, geheel in de traditie van dit blog, een nieuw on-line initiatief waardoor je misschien geen publisher nodig hebt om je muziek in Grey's Anatomy te krijgen.

14 oktober 2008

Wat doet een publisher? (5)

Dit dreigt een lange serie te worden, misschien wel tot het einde van deze week. Een aantal lezers gaat dat wellicht boven de pet. Onthoud dan dat rechten de meest waardevaste investering in de muziekindustrie zijn (voor zolang het duurt). Voor muzikanten is dit de spreekwoordelijke Kip met de Gouden Eieren. Dat alleen zou voldoende aansporing moeten zijn om deze posts aandachtig te lezen. Laten we het verluchtigen met een ander voorbeeld:

Bløf, Marco Borsato & John Ewbank
Marco en Bløf wisselen jaarlijks stuivertje als meestgedraaide artiest op de Nederlandse radio. Inmiddels heb je gezien dat dit qua inkomsten om flinke sommen geld gaat. In het geval van Bløf schrijven en spelen alle bandleden (in wisselende samenstelling) mee en ontvangen dus allemaal een vergoeding van BUMA/STEMRA en SENA. Marco's hits worden meestal geschreven door John Ewbank. Als uitvoerend muzikant ontvangt Marco geld van SENA, BUMA keert componist en tekstschrijver John uit. En als Marco zich deze week 8 avonden in Arnhem in het zweet werkt (en daar niet armer van wordt), turft BUMA mee en zit John lachend thuis.

Maar let nu op: John en Bløf lachen ook als jij je setlist niet inlevert bij BUMA. Of als Carl Cox de platen die hij heeft gedraaid niet opschrijft en de lijst naar BUMA/STEMRA opstuurt. Hoe zit dat?

Uit deze serie (zoals hier) blijkt dat BUMA/STEMRA en SENA op een enorme plas geld zitten door het innen van alle vergoedingen. Daar worden naast hun eigen salarissen o.a. Jerney Kaagman en de Harpen van betaald. En niet te vergeten de bijbehorende borrels waar de complete Nederlandse muziekindustrie elkaar feliciteert. Hoe nauwkeurig de registraties en administraties van BUMA/STEMRA en SENA ook zijn, er zijn altijd geïnde vergoedingen die niet geclaimd worden door de rechthebbenden en derhalve niet uitgekeerd worden. De reden daarvoor kan simpelweg zijn dat auteurs zich niet hebben aangemeld bij BUMA/STEMRA waardoor BUMA/STEMRA voor bepaalde titels niet weet aan welke rechthebbenden ze moeten uitkeren. Zo ontstaat een overschot. BUMA/STEMRA houdt dit geld voor een bepaalde tijd vast (zo'n 2 jaar) in de hoop dat rechthebbenden hun titels alsnog aanmelden. Gebeurt dat niet, dan wordt het overschot verdeeld onder de aangesloten auteurs op basis van hun aandeel in de totale uitkeringen. Relatief gezien profiteren grootverdieners als Bløf, Ewbank en Tiësto dus het meest van dit 'gevonden' geld. Gelukkig is enkele jaren geleden door BUMA/STEMRA en de Belangenvereniging Dance een eerste stap gezet voor een eerlijker verdeling.

De les die je hieruit kun trekken: al snel nadat je met je muziek de oefenruimte verlaat en de wijde wereld ingaat (live spelen, CD in eigen beheer uitbrengen of eerst online) is het zinvol om aanmelding bij BUMA/STEMRA te overwegen.

Support CC - 2007
Lezers die het nu nog niet duizelt van alle informatie over rechten, BUMA, STEMRA en SENA raad ik dringend Creative Commons aan. CC ondersteunt een flexibelere manier van omgaan met auteursrecht die beter aansluit bij de praktijk op internet. Later kom ik daar misschien nog op terug, hier vind je vast enkele voorlichtingsfilmpjes. Zeker kijken als je aanmelding bij BUMA/STEMRA overweegt! Voor de aanschaf van een nieuwe gitaar loop je toch ook eerst verschillende winkels af voor een product- en prijsvergelijking? Daarom.

Morgen bespreek ik de rol van publishers. Tot dan!

13 oktober 2008

Goed idee man, je liedjes niet op iTunes...

Ik had Angus hoger zitten.

Wat doet een publisher? (4)

Afgelopen vrijdag heb ik de basisprincipes van auteursrecht, naburige en mechanische rechten behandeld, inclusief de instanties die een rol spelen bij het innen en verdelen van die inkomsten (resp. BUMA, SENA en STEMRA). Kort gezegd komt het erop neer dat deze 3 instanties voor het gebruik van muziek via alle mogelijke kanalen vergoedingen innen (denk je eens in hoe groot die plas geld moet zijn!) en dit op basis van bepaalde verdeelsleutels verdelen onder ingeschreven auteurs.

Tijd om aan de hand van wat voorbeelden de theorie te verduidelijken:

Mark Ronson feat. Amy Winehouse - Valerie
Grootste wereldwijde hit van het jaar, maandenlang gedraaid op alle radio- en clipzenders. Te pas en te onpas onder een TV-reportage gezet, meest gecoverde song in de nieuwe Popstars-serie. Zowel de versie die Ronson produceerde als Amy's akoestische solo-versie. Wie woont hier nu het grootst van? Amy? Mark? Allebei? Het antwoord: David McCabe. Hij schreef 'Valerie' voor zijn band The Zutons. Amy haalde Mark Ronson daarna over er een eigen (veel betere!) versie van op te nemen.

Wie vangt nu wat? David ontvangt van BUMA en STEMRA een vergoeding voor elk gebruik van zijn song: verkocht op CD, LP, als download of ringtone, gedraaid op radio, TV, in commercials, films of games, als Amy het live speelt, als Mark het live speelt (al dan niet met Amy), een DJ het draait of uitgevoerd door duizenden coverbands en Popstars (in Amy's versie). En dat jaar na jaar na jaar... David is binnen, fully loaded!

Maar met Amy en Mark hoeven we ook geen medelijden te hebben: in het huidige klimaat is hun 'Valerie' één van de weinige échte verkoophits op single. Over de verkopen van hun single, album, downloads en ringtones ontvangen ze royalty's van hun platenmaatschappij. Daarnaast heeft hun versie van 'Valerie' een positief effect op beider carrière: met Amy ging het al uitstekend (ook fully loaded, maar dan met drank & drugs), maar 'Valerie' heeft Ronsons eigen album veel aandacht opgeleverd. Met zo'n joekel van een hit speel je bovendien in 1 klap voor grotere zalen en vertigvoudigen je gages. Tot slot keert de SENA uit: aan Amy voor het zingen van beide versies van 'Valerie', aan Mark voor de productie van zíjn versie en aan de muzikanten voor de versie(s) waarop zij te horen zijn.

Morgen een ander voorbeeld. En maak je niet druk: langzaam maar zeker komen we ook bij de zin en onzin van publishers.

12 oktober 2008

Hè ja, nog een bandwedstrijd

Al ziet deze er best aardig uit. Opgezet door het voormalige label van Coparck en C-Mon & Kypski. Hoofdprijs: een platencontract (wat moet je daar nog mee?) en albumopname (da's al een stuk boeiender!). Dit maakt nieuwsgierig: 'Bewijs door middel van 12 uitzinnige opdrachten - variërend van promotiestunts tot muzikale uitdagingen - wat je waard bent'. Wie durft?

11 oktober 2008

Perfect Kippenvel

Wat Wilbert zegt: de beste ooit, dus met de mooiste cover. Haal HIER de mix (Paul is tenslotte DJ) en HIER de losse tracks. Ook om wat de maker er in de reacties bij deze post zelf over schrijft. Schitterend proza.

Voor zijn zeer geslaagde Rock 'n' Soul-feestje (gisteren in Tivoli) maakte Paul ook een daverende 23 min. mix. En dat alles met z'n arm in het gips.

10 oktober 2008

Wat doet een publisher? (3)

Toelichting op de 6 voorbeelden uit mijn vorige post:
  1. Radio- en clipstations houden bij welke plaat van welke artiest ze draaien en dragen deze informatie over aan BUMA. Op basis van die gegevens keren BUMA en SENA uit: BUMA aan tekstschrijvers en componisten, SENA aan producer(s) en meespelende muzikanten. Als jij je zelfgeschreven album ook produceert ontvang je dus een vergoeding van BUMA resp. SENA. Hetzelfde geldt als je je zelfgeschreven tekst (BUMA) zingt (SENA). Om voor die vergoedingen in aanmerking te komen moet je bekend zijn bij deze instanties, dus ingeschreven staan. Kleine moeite. Je meldt je als tekstschrijver of componist aan bij BUMA, bij STEMRA als iemand CD's met jouw muziek perst of je muziek digitaal beschikbaar maakt. Bij SENA laat je middels een zg. labelcopy weten wie er op welke opnames meespelen en wie produceerde. De muzikanten en producer ontvangen dan een vergoeding wanneer je muziek wordt gedraaid of verkocht. Uitgekookte A&R-managers zetten op zo'n labelcopy dat ze 'Super Shaker' (wat?!) speelden op Volumia's debuutalbum en pakken zo een paar dubbeltjes mee.

    BUMA keert (kleine) vaste vergoedingen uit op basis van bepaalde wegingsfactoren. Zo levert 1 play overdag op Radio 538 door het verschil in aantal luisteraars meer op dan 1 play 's nachts op Radio Bergeijk. Elk radio- en TV-station heeft bij BUMA een eigen 'puntwaarde'.

  2. Niet alle kroegen dragen een vergoeding af voor het feit dat de radio aanstaat of ze hun eigen CD's draaien. Vaak is de redenatie: maar ik heb toch al betaald voor deze CD? Klopt, maar je kroegbaas maakt de muziek nu openbaar en moet daarvoor een vergoeding afdragen. Steeds vaker zie je in kroegen zo'n machine hangen die automatisch muziek draait (zie onderaan deze pagina), aangepast aan de kroeg en het moment van de dag. Handig, want deze machines houden exact bij wat ze spelen en dus hoeveel rechten verschuldigd zijn. Met de afspeellijsten weten BUMA en SENA wie waarvoor vergoed moet worden.
  3. Als je na de toegift je setlist oppakt en bij BUMA inlevert, zijn zij op de hoogte en keren uit. Doe je dat niet, dan maak je John Ewbank en Bløf een klein beetje rijker (dit leg ik volgende week uit). Maar heb je ooit een blocnote naast de draaitafels van je lokale DJ zien liggen? Precies. BUMA weet vaak niet dat de zaal uit z'n dak ging toen hij jouw nieuwe single draaide...
  4. Bij Tijs Verwest wel: Tijs legt namelijk veel eigen platen & producties op zijn draaitafels en zou wel stom zijn als hij BUMA en SENA niet liet weten wat hij exact heeft gedraaid. Ook hier geldt: hij krijgt een hogere vergoeding wanneer hij zijn eigen productie draait op Sensation dan wanneer hij diezelfde plaat opzet in 013. Voor grote concerten verleent BUMA een prima service: als De Toppers jouw liedje zingen in een uitverkochte ArenA ontvang je een versnelde uitkering. Erg handig als je een nieuwe koelkast wil aanschaffen. Normaal gesproken krijg je maar 1 keer per jaar uitgekeerd door BUMA.

  5. Als het goed is betaalt het reclamebureau jou (een flat fee vergoeding voor je toestemming), je platenmaatschappij (omdat zij eigenaar zijn van de opname die wordt gebruikt), aan BUMA voor de auteurs- en aan SENA voor de naburige rechten. Eventueel zit je publisher daartussen (daarover later meer). Op basis van het uitzendschema van de campagne krijg jij afgerekend. Ook nu weer: commercials in de rust van de Champions League-finale leveren meer op dan na Dode Dichters Almanak.
  6. De hoogte van de vaste vergoeding per CD hangt af van de verkoopprijs, maar schommelt rond €1 per CD. Haal hier een .zip van BUMA/STEMRA met de exacte tarieven en andere handige documenten, waaronder antwoorden op veelgestelde vragen.
Op dit ogenblik worden ook afspraken gemaakt over vergoedingen voor gebruik van muziek op internet. Lekker op tijd.

Dit zijn de hoofdlijnen van de verschillende soorten rechten en verantwoordelijke instanties. Uit je hoofd leren. Volgende week behandel ik een paar aansprekende voorbeelden en licht daarna de rol van publishers toe. Het weekend is op dit blog een moment van bezinning en lichtere kost.

Wat doet een publisher? (2)

Bronnen voor deze serie: Musiconomie door Ton Lamers. Zeer nuttig en ook uitermate prettig leesbaar: All You Need To Know About The Music Business door Donald S. Passman. Die titel is ongelogen, dit boek is iedere € waard! Ook bedankt: Marjan Mooij en Erik Verzijl van BUMA/STEMRA + een aardige medewerker van een grote publisher die anoniem wenst te blijven.

Wie muziek maakt, bouwt rechten op. Mijn ervaring is dat veel beginnende muzikanten niet precies weten wat daarmee wordt bedoeld en wat ze nu precies 'bezitten'. Laat ik daarom een poging wagen om het in Jip & Janneke-taal uit te leggen en aansluitend de rol toe te lichten van de partij die er meestal met je over begint: een publisher ('muziekuitgeverij' op z'n Hollandsch).

Als je een tekst schrijft (hierna te noemen: de tekstschrijver) of muziek componeert (hierna te noemen: de componist) ben je auteur en dus houder van auteursrechten. Schrijf jij 100% van de muziek van een song en een ander 100% van de bijbehorende tekst dan bezitten jullie allebei 50% van het auteursrecht op zowel tekst als muziek voor deze song. Lees dat nog maar 'ns langzaam terug. Het is de reden waarom Paul nog steeds met Yoko moet overleggen.

Doe je het met z'n drieën dan bezit ieder van jullie 33,3% van zowel tekst als muziek, ongeacht wie waaraan het meest heeft gewerkt. En zo verder. Als je slechts meespeelt op een opname (dus alleen te horen bent en niet meeschreef) of een opname produceert, bouw je naburige rechten op.

De geldstromen rond auteursrechten vallen onder de verantwoordelijkheid van BUMA/STEMRA. Zij zorgen ervoor dat muziekauteurs (= tekstschrijvers & componisten) de vergoeding ontvangen waar ze recht op hebben.
BUMA ontvangt en betaalt uitvoeringsrechten door wanneer je muziek op TV, radio, in reclames, films, games, kroegen en clubs te horen is (live gespeeld of gedraaid door de DJ).
STEMRA ontvangt een vergoeding van je platenmaatschappij voor het persen van LP's, CD's en comprimeren van je muziek tot downloads en ringtones. Dit zijn de zg. mechanische rechten. Deze hangen dus samen met de productie van geluidsdragers.
Vergoedingen voor naburige rechten worden geïnd en verdeeld door SENA. Daar krijgen je sessie-gitarist en producer dus hun geld van.

Een paar praktijkvoorbeelden:
  1. Alle radiostations die muziek draaien betalen per gedraaide track een vergoeding. Hetzelfde geldt voor TMF en MTV die clips (en dus muziek) draaien.
  2. Een kroeg die muziek draait moet daarover een vergoeding afdragen.
  3. Een club betaalt standaard een vergoeding voor het feit dat jij je songs daar live uitvoert en de DJ na afloop andermans plaatjes opzet.
  4. Tiësto houdt bij welke plaatjes hij mixt op Sensation.
  5. Een reclamebureau of zijn opdrachtgever betaalt voor het gebruik van jouw track in hun commercials.
  6. Voor het persen en uitbrengen van CD's betalen platenmaatschappijen per exemplaar een vaste afdracht voor mechanische rechten. Die vergoeding betaal je ook als je in eigen beheer CD's laat persen.
Vanmiddag licht ik deze 6 punten toe.