Klassiek Gitaargeluid (4) - My Bloody Valentine's 'To Here Knows When'

Eergisteren vroeg ik lezers klassieke gitaarsounds te ontrafelen door een YouTube-clip met dé kenmerkende hit/sound + links naar gebruikte gitaar, versterker(s), pedaal/effect(en) + een korte anekdote hoe-die-sound-zo-gekomen-is naar mij te mailen (niels@ehpo.net). Dat deed Omar Muñoz Cremers (ook op Twitter), over het legendarische My Bloody Valentine. Complete serie aan te klikken via tag Gitaargeluid.



Omar: 'Op een zondagavond in de lente van 1991 leek het mij een goed idee om stoned naar MTV 120 Minutes te kijken, een twee uur durend programma waar alle bands die werden opgehemeld in Melody Maker en NME langskwamen. Een clip van My Bloody Valentine, To Here Knows When van de net verschenen Tremolo E.P., werd aangekondigd en de daaropvolgende minuten dacht ik vooral 'Pfff…dit kan niet waar zijn!' Ik had net, zonder twijfel, het vaagste liedje ooit gehoord: een soort zacht gloeiend magma van stemmen, gitaar en ontelbare niet duidelijk te identificeren geluiden. De week daarop in nuchtere staat bleek het net zo vreemd te klinken.

‘To Here Knows When’ verscheen in november 1991 ook op Loveless, tegenwoordig gecanoniseerd als een klassiek album (nummer 28 in de OOR Top-100 aller tijden uit 2007). ‘Loveless’ is omgeven door allerlei legendes die ik hier niet ga herhalen (Mike McGonigal's 33 1/3 boek over het album is een acceptabele introductie), maar een aspect is fascinerend om te demystificeren en dat is het gitaargeluid van ‘To Here Knows When’. Wellicht de laatste grote vernieuwing van de elektrische gitaar, tevens een soort eindstation van rock.

Zanger/gitarist Kevin Shields heeft een zekere faam opgebouwd als onbetrouwbare verteller. Dit is denk ik voornamelijk te danken aan het steeds maar uitstellen van een aangekondigde opvolger van ‘Loveless’. Want als het over apparatuur gaat is hij vrij openhartig en het gitaargeluid van ‘To Here Knows When’ is uiteindelijk redelijk makkelijk te reconstrueren. Shields heeft in interviews vaak herhaald dat mensen denken dat het My Bloody Valentine gitaargeluid bestaat uit honderden overdubs, in combinatie met een karrenvracht aan effectpedalen, om vervolgens te stellen dat het allemaal veel eenvoudiger is.

Laten we bij de basis beginnen, de gitaar zelf. Shields speelt op een Japanse Fender Jazzmaster, die al vroeg in zijn carrière cool werd bevonden omdat J Mascis van Dinosaur Jr. er ook een had. De Jazzmaster van Shields werd een soort icoon, want het is deze gitaar die op de hoes van Loveless prijkt (overigens een bewerkte opname van de ‘To Here Knows When’ video). Nu komen we meteen aan bij de allerbelangrijkste component van het My Bloody Valentine geluid: de tremolo. In een onlangs verschenen interview in The Quietus legt Shields het haarfijn uit:

There's something unusual about the tremolo arm on the Jazzmaster?
Shields: ‘Yeah. The spring is similar to a Bigsby, but they go all the way round. A Bigsby only goes round to there, but on the Jazzmaster you can pull it right over, and hold onto it the whole time you're playing. So I modified it, I moved it round and put tape on it so it wouldn't go all the way in, changed the bridge so it was super loose, more part of your hand than part of the guitar. So if you let go it would practically fall off.’

Het resultaat van akkoorden spelen met deze tremolo is een “zwemmend” geluid met een vreemde erotische lading, een anti-riff die steeds uit de muziek lijkt te willen ontsnappen. Het vervreemdende effect wordt op ‘To Here Knows When’ versterkt door het gebruik van een alternatieve stemming: E-B-E-E-B-E (met de capo op de derde fret).

‘To Here Knows When’ werd hoogstwaarschijnlijk opgenomen in de Protocol studio in Holloway (de band heeft ‘Loveless’ in meerdere studio’s opgenomen – een verhaal op zich.) In een Tape Op interview (november/december 2001) waar Shields vrijwel alle technische details uit de doeken doet die hij niet vergeten is, wordt het geluid verder ontleed. De Jazzmaster is direct aangesloten op een Yamaha XPS-90 Digital Multi Effects Processor voor het essentiële reverse reverb effect, in eerste instantie waarschijnlijk versterkt door een Vox AC30 en opgenomen op een enkele track. De tape met die track werd vervolgens alleen over een Marshall versterker afgespeeld en weer opgenomen om zo een rauw geluid te verkrijgen, in plaats van een meer conventionele distortion-pedaal te gebruiken (en dit in tegenstelling tot de gebruikelijke modus operandi waar het gitaarsignaal werd gesplitst naar bovengenoemde versterkers en op vier tracks werd opgenomen, zie dit Guitar World artikel voor meer details).

De rest van het nummer is met veel details opgevuld (maar geen bas!) en naar eigen zeggen mono opgenomen in de traditie van Pet Sounds en klassieke Phil Spector producties (Shields is uitgesproken negatief over het heldere studiogeluid van de jaren ’80); dit resulteert in een soort wollig geluid waar alle elementen op unieke wijze met elkaar lijken te versmelten. Een solo is nergens te bekennen. Sindsdien is het gitaargeluid ontelbare keren gekopieerd maar nog steeds klinkt niets zo radicaal als ‘To Here Knowns When’.’

Dankjewel, Omar. Ook een favoriet van mij dit.

Tweet