25 november 2010

Herziening van het auteursrecht (3) - @MarsM's perspectief

Wat vooraf ging: een blogpost waarin ik alle berichtgeving rond (herziening van) het auteursrecht verzamel + mijn voorzet voor herziening (veel reacties). Deze week nog een mooi stuk in The Guardian (via Hans), vandaag Mars Mertens' visie.

Maar laten we beginnen met een leuk, relevant filmpje Uit De Oude Doos (via Martin):



Mars aan het woord dan:

De afgelopen weken laaide de discussie over vernieuwing van het auteursrecht opnieuw op. Niels kwam met een voorzet om de periode waarop auteursrecht op een werk rust te verkorten. De discussie spitst zich in het algemeen toe op verkorting of flexibilisering van het auteursrecht zelf. Ik wil ook naar andere manieren kijken om tot een oplossing te komen. Niet alleen met betrekking tot het auteursrecht zelf, maar ook naar het beheer ervan. Daarvoor benoem ik een aantal knelpunten en geef aan of daar eenvoudige oplossingen voor te vinden zijn.

Allereerst een aantal basisprincipes om een en ander te verduidelijken. De term auteursrecht wordt in de muziekindustrie momenteel teveel in algemene zin gebruikt. Waar hebben we het eigenlijk over? Er is een verschil tussen de rechten van een auteur en de rechten van een uitvoerend artiest [het verschil dat Jerney hierboven ook aangeeft]. Soms is de auteur ook de uitvoerend artiest, vaker is dit niet het geval. In dit artikel zal ik me met name richten op het auteursrecht van tekstschrijvers en componisten, de auteurs dus.

Een auteur verkrijgt automatisch het auteursrecht op zijn werk en kan ook via alternatieve manieren als Creative Commons zijn rechten beheren. Voor afzonderlijke auteurs is het vaak niet mogelijk of wenselijk om met iedere afzonderlijke gebruiker tot een overeenkomst te komen over gebruik van hun werk. Daarom kiezen de meeste auteurs ervoor om dit collectief te doen, bijvoorbeeld via een Collectieve Beheers Organisatie (CBO) als BUMA (= de Nederlandse vereniging van muziekauteurs en -uitgevers). Wat gebeurt is dat de auteurs hun rechten voor alle soorten gebruik overdragen, en zo de zeggenschap verliezen over hun eigen creaties. De auteur kan er niet meer voor kiezen dat zijn werk (deels) vrijelijk verspreid en gebruikt kan worden. Het is daarom van belang dat een auteur de keuzemogelijkheid heeft welke rechten hij zelf beheert en welke hij door een ander laat vertegenwoordigen.

CBO's als BUMA vervullen verschillende rollen. In het kort: incasseren van vergoedingen en doorbetaling aan auteurs (= repartitie). Het is voor een Nederlandse muziekauteur niet verplicht om je bij BUMA aan te sluiten. Als je toch gebruik wilt maken van een CBO om je rechten te beheren dan kan dat ook bij een buitenlandse beheersorganisatie. Voor de meeste soorten muziekgebruik is BUMA door de overheid aangewezen als enige Nederlandse instantie die zich bedrijfsmatig met het collectief beheer van muziekauteursrecht mag bezig houden. Voor muziekgebruik op internet is dit echter niet wettelijk het geval.

Een probleem van de auteurswet is dat verschil wordt gemaakt in type gebruik:
  1. Het openbaar maken (= artikel 12 van de Auteurswet) (BUMA-rechten)
  2. Het verveelvoudigen (= artikel 13 en 14 van de Auteurswet) (STEMRA-rechten, mechanisch recht of mechanicals)
Bij het persen van een CD is er alleen sprake van het verveelvoudigingsrecht. Indien een muzikant tijdens een concert een lied ten gehore brengt is er alleen sprake van het openbaarmakingsrecht. Het muziekgebruik op internet is in de meeste landen in de wereld een combinatie van beide rechten. Een belangrijke uitzondering daarop zijn de Verenigde Staten, waar een download 100% mechanisch recht is en een stream een openbaarmaking. Deze 'download mechanicals' worden in de V.S. door muziekdiensten als iTunes aan platenlabels betaald, die verantwoordelijk zijn om deze te verrekenen met de muziekuitgeverijen.

Sinds een beslissing van de Europese Commissie uit 2005 is er volop concurrentie ontstaan tussen de verschillende Europese CBO's en grote muziekuitgevers die het financieel aantrekkelijke verveelvoudigingsrecht van Anglo-Amerikaanse muziekwerken hebben. Concurrentie is meestal goed, maar in dit geval heeft het geleid tot een enorme chaos die marktverstorend werkt. BUMA heeft altijd gepleit voor een oplossing waarbij je via 1 loket alle muziekauteursrechten kunt licenseren, en heeft dergelijke licenties ook verleend aan Amerikaanse muziekdiensten als eMusic en Beatport. Hierdoor was het voor deze muziekdiensten mogelijk om via 1 licentie in alle Europese landen het muziekauteursrecht van het gehele wereldrepertoire te regelen. BUMA creëerde een one-stop-shop. De grote muziekauteursrechtenorganisaties uit Duitsland (GEMA) en het Verenigd Koninkrijk (PRS) gingen hier echter niet mee akkoord en hebben rechtszaken aangespannen die BUMA verloor. Genoemde grote Europese CBO's en grote muziekuitgevers als EMI Publishing, Warner Chappell en Universal Publishing willen zelf hun rechten direct uitlicenseren aan muziekdiensten die actief zijn in de Europese markt. Aangezien deze grote partijen commercieel aantrekkelijk repertoire vertegenwoordigen gaan de muziekdiensten hiermee akkoord. Dit leidt tot een verschraling in het repertoire dat internationale muziekdiensten kunnen aanbieden en gaat regelrecht in tegen een belangrijke uitgangspunt van de Europese Unie: culturele diversiteit.

Een tweede gevolg is dat er een ongelofelijke versnippering van rechten ontstaat. De rechten van een song die Ilse de Lange heeft geschreven met een Amerikaanse tekstschrijver zijn compleet verspreid, zowel tussen BUMA als de Amerikaanse Performing Right Society, als ook de Amerikaanse uitgever die de verveelvoudigingsrechten (mechanicals) beheert. Als gevolg van de diverse sublicenties en onderlinge afspraken over verdeling van openbaarmaking- en verveelvoudigingsrechten is het onmogelijk voor muziekdiensten na te gaan welke rechten bij wie zijn ondergebracht in de afzonderlijke landen.

De gatekeepers en intermediaries waar Neelies Kroes, Europese Commissaris Digitale Agenda, naar verwijst in haar speech van 5 november jl. staan niet open voor innovatie en houden hun kostbare informatie achter slot en grendel. De onderlinge competitie tussen de verschillende CBO's leidt zo tot onnodige versnippering, terwijl die partijen juist tot gezamenlijke afspraken zouden moeten komen. Op dit moment is het echter de Europese Commissie die in verband met kartelvorming tegen deze vorm van samenwerking is.

Het is hoog tijd dat Neelie Kroes met krachtige maatregelen komt die leiden tot een echte Europese markt, waar zowel auteur als consument van profiteren. Maatregelen die genomen kunnen worden hebben zowel betrekking op het auteursrecht zelf als ook het beheer van die rechten.

Met betrekking tot het Auteursrecht moet er een tweede Europese harmonisatie komen die opnieuw kijkt naar de basisprincipes die gehanteerd worden. Het feit dat muziekauteursrecht op internet bestaat uit zowel een openbaarmaking- als een verveelvoudingsrecht maakt het extra gecompliceerd. Hier moet op een innovatieve manier gekeken worden hoe dit te definiëren en te regelen. De technische mogelijkheden van internet veranderen zo snel dat eerder gekeken moet worden naar functionaliteit en de waardeketen dan naar welk technisch procedé wordt gevolgd. Kijk bijvoorbeeld naar wat er gebeurt door de verspreiding van muziek via API's in allerlei nieuwe toepassingen en de diverse platforms die zich momenteel kunnen beroepen op het 'hosting' principe, zoals vastgelegd in artikel 14 van de E-Commerce Richtlijn 2000/31/EG.

Een andere belangrijk basisprincipe dat grote invloed heeft op hoe men het auteursrecht beheert is afkomstig uit 1996, de WIPO treaties WPPT en WCT. De afspraken die daarin zijn gemaakt over interactiviteit zijn ook aan herziening toe. Zo is er bijvoorbeeld geen duidelijkheid over gepersonaliseerde diensten. Dit leidt tot onduidelijkheid of deze rechten kunnen worden beheerd door een collectieve naburige-rechtenorganisatie als SENA of dat de producent/platenmaatschappij de controle behoudt. Kortom: alleen al de basisprincipes van het huidige auteursrecht zijn voor het internettijdperk aan herziening en harmonisatie toe.

Het uitgangspunt van het Europese auteursrecht zou een eerlijke balans moeten zijn tussen rechthebbenden (auteurs, uitvoerende artiesten, producenten) en eindgebruikers. De uitdaging is dan ook om een platform te creëren waar deze balans wordt gevonden. In sommige landen wordt dit gedaan via een tribunaal, maar dit is een ingewikkeld en tijdrovend proces. Momenteel vraagt de Europese Commissie in consultatierondes input van de diverse stakeholders. Bij de rechten van de consument zou rekening gehouden kunnen worden met fair use- achtige uitzonderingen die nieuwe vormen van creatie mogelijk maken. Op deze manier kun je een eenduidig en rechtvaardig tariefsysteem opzetten dat door alle partijen wordt ondersteund. Indien er nieuwe soorten van muziekgebruik, distributie- en businessmodellen ontstaan kan op deze manier overleg plaatsvinden hoe daarmee om te gaan, zodat innovatieve nieuwe start-ups een kans krijgen.

Veel CBO's bestaan uit een front office voor de gebruikers van muziekwerken en een back office voor auteurs die hun rechten hebben overgedragen aan de organisatie. Naast auteurs die direct zijn aangesloten vertegenwoordigen de CBO's ook elkaars rechthebbenden op basis van zg. wederkerigheidsovereenkomsten. Hierdoor kan het wereldrepertoire worden aangeboden. Dit systeem werkt goed voor specifiek offline muziekgebruik. Voor internet en andere digitale toepassingen is het mijn inziens de verkeerde aanpak. Momenteel zijn er verschillende CBO's die immens grote investeringen doen om het juiste administratiesysteem op te zetten. Dit is misschien goed voor de onderlinge concurrentie, maar het is waarschijnlijk veel efficiënter om hierbij samen te werken.

De Europese auteurs kunnen zich aansluiten bij een Europese auteursrechtenorganisatie van hun keuze. Als vergoedingen gelijk of vergelijkbaar zijn, zijn andere, servicegerelateerde zaken van belang, bijvoorbeeld keuzevrijheid van type muziekgebruik en financiële afspraken over regelmaat van uitkeringen. Het verschil in voorwaarden leidt tot gezonde concurrentie tussen de verschillende Europese CBO's. Momenteel zorgen sommige lokale auteurswetten in Europese lidstaten en de grote belangen van de CBO'S ervoor dat het niet mogelijk is om via 1 licentie alle muziekauteursrechten te regelen. Indien consensus bestaat over het tarief tussen rechthebbenden en gebruikers kan een administratieve instantie die zelf geen rechten bezit de schakel vormen tussen de muziekdiensten en rechthebbenden. Deze onafhankelijke organisatie kan als 'clearing house' fungeren, waarbij vergoedingen rechtstreeks aan de rechthebbende(n) worden uitgekeerd. Het voordeel van zo'n onafhankelijke instantie is dat verschillende marktpartijen kunnen deelnemen. In de V.S. zijn al bedrijven die dit doen. Door onderlinge concurrentie zal men efficiënt te werk moeten gaan. Het tweede grote voordeel is dat zo'n organisatie niet alleen muziekauteursrechten hoeft te verhandelen van de CBO's, maar ook een rol kan spelen bij het beheer via alternatieve organisaties als Creative Commons. En nog belangrijker: de naburige rechten van producenten en uitvoerende artiesten. Dat sluit weer goed aan bij recente ontwikkelingen waarbij artiestenvakbonden en de Consumentenbond inkomsten uit heffingen en internetvergoedingen willen verdelen naar auteur, uitvoerend artiest en producent.

Ik pretendeer zeker niet de oplossing te hebben, maar wil graag dat er eindelijk echte actie wordt ondernomen die daadwerkelijk leidt tot een gezonde Europese markt.

Mars Mertens heeft de afgelopen 7 jaar de ontwikkelingen met betrekking tot digitale muziekexploitatie uit eerste hand meegemaakt. In eerste instantie als International Manager Digital bij label/distributeur [PIAS], later als Digital Business Development bij BUMA/STEMRA. Momenteel is hij zelfstandig adviseur en Business Developer - OurMusic.Biz.

Duizelt het je allemaal een beetje van die rechtenkwesties? In deze serie wordt alles stap voor stap uitgelegd (onderaan beginnen met lezen). Ik sluit graag af met dit inspirerende citaat: "In times of change, learners inherit the earth, while the learned find themselves beautifully equipped to deal with a world that no longer exists." (Eric Hoffer)

12 opmerkingen:

Erwin Angad-Gaur zei

Om hier wat uitgebreider te antwoorden op je Twitter-vraag: relevant op internet is voor een groot deel het naburig recht, omdat daar een belangrijk verschil zit in toepassing op online t.o.v. offline. Het grappige is dat men constant roept dat het auteursrecht (bedoelende het auteurs- en naburig recht) op internet niet werkt omdat het ouderwets is. Maar het werkt nu juist zo slecht op het web omdat men voor het web andere regels heeft gesteld; het zijn dus juist de nieuwe regels die niet werken.
Je noemt er zelf al 1 belangrijke: het one-stop-shop principe dat bestond heeft men online versplinterd.
Een andere: digitale on demand diensten vallen onder individuele exploitatie. Veel logischer zou zijn streaming (ook on demand) als openbaarmaking te behandelen, zoals dat ook offline gebeurd, d.w.z. simpelweg een internetplatform behandelen als kroeg of radiostation en via Sena en Buma afrekenen. Nu moet voor elk liedje in principe met de producent gedeald worden, wat voor allerlei ellende zorgt.
De tussenpersonen die een minder grote rol moeten krijgen (om Kroes maar eens van stal te halen) zijn m.i. dan ook vooral de individuele platenmaatschappijen, die overal een verbodsrecht lijken te willen (her)introduceren en maar blijven dromen van een model van alom tegenwoordige individuele exploitatie, in een wereld die als het om internet gaat individuele exploitatie op bepaalde punten onuitvoerbaarder heeft gemaakt dan ooit. Zonder daarmee overigens te beweren dat individuele exploitatie op het net helemaal geen rol kan spelen, zie onder.
Maar waarom de zaak nou niet net zo regelen als offline (wat jij ten dele ook voorstelt): streaming consistent scharen onder openbaarmaking en dus ook on demand steamingdiensten gelijkschakelen aan andere vormen van streaming (een juke-box in een cafe is ten slotte ook een ondemand dienst, net als een verzoekprogramma op de radio) en het aanbieden van downloads, zoals in het naburig recht ook offline voor bijvoorbeeld Cd-verkoop geldt, in beginsel onder individuele exploitatie scharen. Daarnaast de offline thuiskopieregeling ook online toepassen, dus privegebruik voor niet-commerciele doelen (wel goed definieren wat niet-commercieel is) toestaan en daar een collectieve vergoeding tegenover zetten. Tot slot inderdaad: het one-stop shop principe ook op internet weer mogelijk maken.
Daarmee is niet alles opgelost (alles oplossen zal ook nooit lukken), maar wel heel veel...

Mars zei

Beste Erwin,
ik ben het helemaal met je eens dat de uit 96 stammende nieuwe regels niet werken.
Goed voorbeeld daarvan zijn last.fm en Pandora die tussen wal en schip vallen. Toestemming vragen aan de labels of een collectieve overeenkomst via SEMA/PPL....

Bij andere Muziekdiensten zoals iTunes weten ze wel wat ze aan auteursrechtvergoeding moeten betalen, maar door de fragmentatie van rechten alleen niet aan wie....

In principe geef je aan dat je voor een volledig vergoedingsrecht bent en het verbodsrecht op te heffen die de producenten/platenmaatschappijen nu hebben.

Een heel belangrijke discussie die je ook aanhaalt is de definitie van commercieel gebruik. Ook bij Creative Commons is dat een heftige discussie die op een veel breder vlak moet worden besproken.

De One-Stop shop/1 loket oplossing zal zowel voor internet op Europees niveau, als voor offline licenties veel oplossen voor de gebruikers. Het systeem moet echter goed in elkaar zitten zodat de vergoedingen efficient en transparant kunnen worden doorbetaald aan de rechthebbenden of vertegenwoordigers van de rechthebbenden.

Maar ook hier weer de opmerking, tijd voor actie. De artiestenvakbonden hebben nu hun punt gemaakt samen met de consumentenbond. Nu gezamenlijk aan een oplossing werken!

Erwin Angad-Gaur zei

klopt: we hebben -na kan ik je onthullen enkele jaren met elkaar praten (geintensiveerd na publicatie van het puntenplan van Ntb en kiem op Noorderslag)- ons punt helderder en hoorbaarder kunnen maken dan ooit. Maar dat alleen al vind ik een belangrijke stap: consumenten en artiesten-vertegenwoordigers zijn het met elkaar eens geworden over een belangrijk deel van het auteursrecht. Dat zijn immers de twee groepen waar het allemaal om zou moeten gaan. Tussenpersonen als platenmaatschappijen hebben zeker hun rol, maar die rol dient faciliterend aan creatie en consumptie te zijn. Daar mag en moeten ze goed aan kunnen verdienen (anders kan men zijn rol niet vervullen), maar op een redelijke manier. (Daarvoor is trouwens ook invoering van het langverwachte auteurscontractenrecht noodzakelijk, maar dat terzijde...) Kleine nuance: wij zijn niet voor een volledig vergoedingsrecht, ook niet voor de rechten van platenmaatschappijen, maar wel als het om de genoemde vormen van gebruik gaat (en ik geef toe: dat is een flink deel van het gebruik op internet, maar echt niet alles).
Nu in overleg met de politiek lijkt mij (hoewel wij dat uiteraard ook al wel zijn) en zo veel mogelijk met elkaar... het zal even duren, maar ook de uitspraken van Kroes geven aan dat e.e.a. toch een keertje de juiste kant op zou kunnen gaan bewegen...
Grootste vertragende en belemmerende factor is vrees ik echter Frankrijk, die -zoals je denk ik zult weten- in Europa vormen van harmonisering op dit gebied stelselmatig tegenhoudt, maar nu de 3 strikes out nauwelijks blijkt te werken ziet men wellicht ook daar het licht (?)...
Moedig voorwaarts dus... ;-)

Margriet Koedooder zei

Beste Mars en Erwin,

Interessant allemaal, en het meeste wat jullie schrijven klopt ook nog :). Mij lijken vooral de volgende twee punten van belang:

1.Wij kunnen hier in Nederland roepen wat we willen, maar Europa beslist welke kant het in juridisch en economisch opzicht opgaat als het gaat om auteursrechten en naburige rechten. Mij lijkt dat op Europese actie moet worden aangedrongen dan wel op het treffen van regelingen in Europees verband.

2.Gebruikers (betalende partijen) van popmuziek hebben er in de praktijk niets aan als 1 van de noodzakelijke rechten wél is geregeld en de andere niet. Kortom: muziekauteursrecht en naburig recht dienen hand in hand geregeld te worden wil er een werkbaardere situatie ontstaan. Anders blijven we zitten met een lege dop...

Tijdens de Noorderslag in januari van dit jaar bleek in het auteursrechtenpanel, waar ik toen dele van uitmaakte, in feite overduidelijk dat iedereen het wel met elkaar eens is dat het verbodsrecht voor het internet niet werkt en dus op de helling moet. Duidelijke, transparante collectieve regelingen zouden daar dan tegenover moeten staan, die inderdaad een juiste balans weten te slaan tussen de behoeften van de gebruikers en consumenten enerzijds en de rechthebbenden anderzijds. Hierop zou Europa dus moeten inzetten wat mij betreft.

Unknown zei

Dank voor jullie sterke inhoudelijke reacties allemaal. En @Mars nogmaals dank voor het inzichtelijk maken van moeilijke maar hele belangrijke materie!

Erwin Angad-Gaur zei

Beste Margriet,

Helemaal eens, vandaar ook mijn opmerkingen over het naburig recht; auteurs- en naburig recht gaan in deze kwestie hand in hand. Dat de oplossing in Europa ligt ben ik ook al met je eens (het wordt saai hier ;-)); een Europees pleidooi zou zo maar de volgende stap kunnen en moeten worden, wat niet wegneemt dat de eerste prioriteit voor ons (als muziekbonden) en zeker ook voor de consumentenbond was ons over de actuele Nederlandse situatie uit te spreken. (En het dreigende downloadverbod van een alternatief te voorzien vanuit een gezamenlijk verhaal.) Dat zal binnen de wettelijke kaders van de Richtlijnen moeten (die wij in het voorstel ook benoemd hebben; zie het voorstel zelf op http://www.ntb.nl). E.e.a. is uiteindelijk pas tot een definitieve oplossing te brengen (althans in grote lijnen) als aan die Europese kaders iets gebeurd, op de punten die we hier al genoemd hebben -en waar we het dus ook al zo saai en grotendeels over eens zijn :-) Realiteit is wel dat het aanpassen van Richtlijnen geen korte termijn-verhaal is en dat de inbreng van Nederland daarbij uiteraard ook van belang is: ik heb dan ook liever dat de Nederlandse regering Europa ingaat vanuit een vergoedingen-idee dan vanuit het onwerkbare idee van verboden. Twee sporen dus wat mij betreft...

Mars zei

Zojuist een gerelateerde blogpost geschreven ivm seminar in London over Collectieve licenties...
http://bit.ly/mMscMV

Michèle zei

Ik heb met veel interesse deze posts en de reacties gelezen.

Wat er in de blog wordt voorgesteld is streaming consistent scharen onder openbaarmaking en dus ook on demand steamingdiensten.

Hier ben ik ook helemaal voor, maar gebeurt dit dan nog niet op deze manier?

Ik ben student music management en ik doe onderzoek naar de rol van publishers in een van bezit naar toegang verschuivende muziekindustrie.

Mijn vraag is; wat verdienen publishers nou eigenlijk aan het streamen via bv spotify? Krijgen zij inkomsten naar marktaandeel van de inkomsten van advertenties en abonnementen van Spotify?

En wat krijgt een publisher van Buma/Stemra? Ik weet dat een digitale download zowel Stemra als Buma gelden genereert, maar hoe zit dit met streamen? Wat is de verdeel sleutel?

Ik hoop dat één van jullie mij hier antwoorden op kan geven! Bedankt!

Unknown zei

Heb je deze serie al gelezen, Michèle? Onderaan beginnen met lezen. Beantwoordt denk ik een boel van je vragen.

Michèle zei

Bedankt voor je snelle antwoord, Niels!
Ik heb die serie zeker al uitgebreid gelezen.
Het wordt mij alleen niet duidelijk hoe een publisher verdient aan streamen en hoe de licenties tussen een Spotify en Buma/Stemra geregeld zijn en hoe deze weer naar de auteurs en publishers verdeeld worden. Valt een stream onder Buma voor openbaar making? En wordt er dan per keer dat er gestreamd wordt een bedrag geinnt? Zoals het radiomodel zeg maar?
Of is hier uberhaupt nog maar heel weinig over bekend?

Misschien bel ik Buma Stemra morgen wel gewoon even heel brutaal op met deze vragen! :)

Unknown zei

Dat lijkt me het beste. Het voert te ver om hier gedetailleerd, compleet en goed op te antwoorden. Vraag maar naar Erik Verzijl.

Mars zei

@Niels heb trouwens laatst nog eens de gehele reeks doorgelezen ivm Minor Music Marketing/ Rechten.
ik kom daar binnenkort nog wel bij je op terug. Seminar?